Charles MİSMAR'ın Hatıralarında HÜSEYİN AVNİ PAŞA
CHARLES MİSMAR’IN HATIRALARINDA HÜSEYİN AVNİ PAŞA
Bilal SÜRGEÇ
Charles Mismar, Fransız bir gazetecidir. Türkiye’de “Hıristiyanlar Alim oldukça, Müslümanlar cahil oldukça dinlerinden uzaklaşırlar." Sözü ile tanınır. Alem-i İslam isimli hatıra kitabı vardır. Bu kitapta İstanbul, Girit, Mısır ve Cezayir hatıralarını anlatmaktadır. Mismar’ın hatıra kitabı 1911 yılında Bursa Vilayet Matbaasında Hudevendigar vilayeti mektupçusu Mehmet Rauf tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir.
Charles Mismar, Fransız bir gazetecidir. Türkiye’de “Hıristiyanlar Alim oldukça, Müslümanlar cahil oldukça dinlerinden uzaklaşırlar." Sözü ile tanınır. Alem-i İslam isimli hatıra kitabı vardır. Bu kitapta İstanbul, Girit, Mısır ve Cezayir hatıralarını anlatmaktadır. Mismar’ın hatıra kitabı 1911 yılında Bursa Vilayet Matbaasında Hudevendigar vilayeti mektupçusu Mehmet Rauf tarafından Türkçeye tercüme edilmiştir.
Mismar’ın 1870’li yıllara ait Müslümanlara ait yerinde tespitleri vardır. “Çamurlu ve tozlu bir ayakkabı ile Müslüman evine girmek o kadar kaba nezaketsizliktir ki, muhatabınız bu münasebetsizliği hemen hissetirir.Biri temizliğe karşı hürmetkar diğeri lakayd olan Avrupalıdan pislikle maruf olan bir sefir bile olsa dilenciye gösterilen hürmetten fazla hürmete mazhar olmaz.” Mismar Hüseyin Avni Paşa ile Girit’te tanışmıştır. Hüseyin Avni Paşa’nın vefatına kadar bu tanışıklık dostluğa dönüşerek devam devam etmiştir.
Paşa, Avrupa’ya mesajlarını Mismar üzerinden vermeye çalışmıştır.” Eğer Harbiye Nezaretine mamur olursa Osmanlı ordusuna idhal edeceği terakiden bana bahs ve hakkında mütehasıs olduğum hürmet ve muhabetini temin emeline sarf etmeyi teklif ederek –benim için çalışmakla kendi istikbalinizi temin etmiş olacaksınız- dedi. Müşarüniley gerek muhibi Fuad Paşa’nın gerek itimadını kazandığı sadrazamın kendisini sevmeyen Sultan Abdülaziz’in fikri ve nazarını tebdile çalışmalarını temin etirmek istiyordu.
Müşarünileyhin katibi vasıtasıyla her hafta bana mektup yazması ve benim de bu mektuplardan (La Turki)nin neşriyatı içün iktibas-ı efkar etmemizi kararlaştırdık. “(Mismar age s 86-87)
Paşa’nın Avrupa kamuouyna verdiği mesaj “Avrupalılar beni hareketimde serbest bıraksınlar asilere pek az zamanda taleb-i af ettiririm."( age 71).
Charles Mismer, şahit olduğu Avni Paşa’nın sürgününü de şöyle anlatıyor “Mahmud Nedim Paşanın ilk işi Hüseyin Avni Paşa’yı azletdirmek ikinci işi de aynı zamanda haiz olduğu Müşiriyet rütbesinin ve hamil bulunğu nişanlarının ref’ini ve tarafı şahaneden kendisine mukaddema i’ta bulunup ta’miri için o sırada bütün mamelekini sarfettiği yegane malikasınin , Kuzguncukdaki eski konağının, müsadere edilmesini ve müşarünileyhin nefy ve icalsını amir bir irade istihsal etmek oldu.
‘’Şiddetle yağmur yağdığı bir gecede tebliğ edilen nefy emri sabık Seraskeri, Hüseyin Avni Paşayı hünnakdan fena halde muztarib ve ağdiyenin mi’desine idhali için sonda isti’mali icab eder bir halde buldu. Maahaza hemen vapura bildirilmesini doktorların şedid i’tirazları pek ziyade müşkilatla, te’hir edildi.
‘’Bu ahvalde haberdar edilince acele ile istanbula koşdum. Paşanın evine vasıl olduğum zaman haremden kadınlarla çoluk çocuğun feryad ve figanın henüz ortalığı çınlatıyor, ve fakat kendisi hali sükunetde bulunuyor idi.
‘’Hayatını tehdid eden bu taaruz hakkında mahremane bir muhtıra yazmamı benden rica etdi. Kendisinden ziyade ailesinin atisinden bizar ve endişenak oluyor ve:
-Bu felaket bana biraz mutasarrifane yaşamayı öğretecek. Şayed yeniden mevkii iktidara gelirsem yeni bir felaket beni herhalde böyle bulamayacaktır.”diyordu.
“Padişah’tan bahsederken sedasının aldığı ahenk tanin endazdır. İyileşir iyileşmez memleketi olan Isparta’ya nefy ve icla edildi (shf 182)
Hüseyin Avni Paşa’nın en büyük destekçisi Fuat Paşa’ydı. Kitap’ta Fuat Paşa’nın kendisine Avni Paşa için Ali Paşa’ya yaptığı şu tavsiye anlatılıyor :”Hüseyin Avni Paşa benim mutemed müşavirim idi. Fikrimce birinci derece kumandanlardandır. Taali şanına icab eden bir fırsat zuhur ederse sakın onu hatırdan çıkarmayınız. Şayed Avni Paşa’nın bir kadın meselesinden dolayı Nazar-ı Şahaneden düştüğünü vesile ederek itiraz ederse vesile ederek itiraz ederse deyiniz ki bu hal şimdiye kadar Girit’te ifayı hüsnü hizmet etmiş olan müşarünileyhin yine orada istihdam olunmamasını icab eden bir sebep değildir.” (Mismar age. s24-25)
Gazeteci olarak Girit’te bulunduğu yıllarda Girit’te Rum isyanları vardır.Yunanlıların desteklediği Giritli Hırıistiiyanların ilk hedefleri müslümanlara saldırarak onları terke zorlamak, bunlardan boşalacak yerlere kendileri yerleşmek tasavvurunda bulunuyorlardı.(Msimar- age s 41)
“Hüseyin Avni Paşa ,Ömer Paşa’nın istihlafen Kuvayı Askeriyeyi deruhte etmek üzere Teselya’dan Girit’e geldi.Kendisiyle sadrazamın sefiresinde muarefe ettim. Müşarunileyh.Kırkbeş yaşlarında görünüyordu.Kamet-i mevsut (orta boylu), Omuzlarıyla göğüsleri genişti.Başı dik etkileyici bir görünüşü vardı. Bu evsafıyla Hüseyin Avni Paşa aslan gibiydi. Mesleği de şahsi gibiydi.
Müşarunileyh Asya-i Sağire’de (Küçük Asya’da) kain Ispartai şehirde tevellüd etmişti. Başında yeşil bir sarık olduğu halde ebeveyni tarafından ulum u diniye tahsil için İstanbul’a gönderilmiş idi. Fakat istidadı fikriyesi kendisini askerliğe sevk etti.En evvel sadece bir nefer olmuş ve müteakiben mekteb-i askeriyeye evvel talebe olmuş badehumuallim sıfatıyla dahil olarak sonra 1853 muharebesinde Ömer Paşa fırkasında Erkan-ı Harbiye riyasetine tayin kılınmıştı.Bütün meratib-i askeriyeye (askeri mertebelere) hizmet etmiştir ve mesayi güzidesi olarak ihraz etmiştir. Nişane-i harb olan diğer yara izleri meyanında sol elinde bir kurşunun açtığı yara gözle görülür.” (Mismar,age 68-70)
Mismar’ın, Girit’ten sonra Hüseyin Avni Paşa ile ilişkisi devam ettirdi.”Girit meselesi devr-i sukuna dahil olduktan sonra kendisi ile muharebeden geri kalmadığım Hüseyin Avni Paşa Harbiye Nezaretine tayin olundu. Müşarünileyhle olan muhabet ve samimiyetimizin derecesini layıkıyla ifham için şunu söyleyeyim ki, müşaruniley beni haremine kabul etti ve çocuklarına takdim etti. Bu münasebetle şunu söyleyebilirim ki, beynel İslam reis-i aileye matuf olan hürmet derecesine dikkat ettim. Ehli İslam’ın nazar-ı intizamında içtimaiyenin köşe taşı istinatgahı işte bu hürmettir.(148)
Bilal SÜRGEÇ
Thank you...
You are welcome Jessica; many thanks...
I am new here, and happy to be part of t
I am quite impressed with this site and the way the members interact. I am quite new to bloggin and forum posting. But running a website/forum seems quite interesting I am trying it at the moment but finding it difficult wonder how the admin is running a site like this successfully. Looking forward to contribute regularly. Thanks