Muhteşem Süleyman Dönemine Dair
Muhteşem Süleyman Dönemine Dair
Bir Soru-Bir Cevap(*)
Prof.Dr. Ahmet AKGÜNDÜZ-Doç. Dr. Said ÖZTÜRK
SORU: Kanuni zamanında ve diğer dönemlerde Osmanlı Devleti’nin resm-i hamr adıyla şaraptan vergi aldığını ve hatta bazen meyhane resminin de alındığını görüyoruz. Acaba içki caiz mi görülmektedir ki, bu çeşit resimler alınmaktadır ? Bazı kimselerin Kanuni’ye isnad ettiği içki içtiği iddiası doğru mudur?
SORU: Kanuni zamanında ve diğer dönemlerde Osmanlı Devleti’nin resm-i hamr adıyla şaraptan vergi aldığını ve hatta bazen meyhane resminin de alındığını görüyoruz. Acaba içki caiz mi görülmektedir ki, bu çeşit resimler alınmaktadır ? Bazı kimselerin Kanuni’ye isnad ettiği içki içtiği iddiası doğru mudur?
CEVAP: Kanuni, içki içmeyen ve bilakis takvâ ile hayatını devam ettiren bir devlet adamıdır. Bu konu, İslam hukukundaki hükümler bilinmeden istismar edilen bir konudur.Meselenin esası da şudur :
A-)İslam Hukukuna göre sarhoşluk veren bütün içkiler haramdır ve Osmanlı Devleti de bu yasağı şiddetle uygulaşmıştır. Ancak gayr-i Müslim vatandaşların belli kayıt ve şartlar altında kullanmalarına müsaade edilmiştir. Bu sebepler, İslam Hukukunun getirdiği şartlar dahilinde Osmanlı ülkesinde de hamr ve benzeri içkiler satılabilecek ve gayri müslimler tarafından kullanılabilecektir.Hatta devletin sınırları içinde, gayr-i müslimlerin eğlenebilecekleri ve içki içebilecekleri meyhaneler de açılabilecektir. Bütün bunları tek şartı, Müslümanlara zarar verir hale gelmemesidir. Mesela ancak nüfusunun kahir ekseriyeti gayr-i Müslim olan mahallerde satılabilmekte ve meyhane açılabilmektedir.Osmanlı Devleti’nde Müslümanların ve gayr-i Müslimlerin mahallelerinin ayrı ayrı olmasının bir sırrı da budur.
B-)Müslümanlar için caiz olmasa da, gayr-i Müslimler için belli şartlarda serbest bırakılan içki ve domuz gibi mallardan (gayr-i Müslimlere göre maldır; Müslümanlara göre mal kabul edilmemektedir), İslam devleti vergi alabilecektir.Özellikle Hanefi içtihadını esas alarak, gayr-i Müslimlerin ürettikleri şaraplık şireden ve hamr ve benzeri içkilerden şire resmi veya hamr resmi denilen bir vergi almıştır. 1591 yılından itibaren içkiden alınan vergiye zecriye resmi denmiştir. Nitekim Osmanlı Devleti domuzlardan da resm-i hınzır veya canavar adıyla vergi almıştır.
C-)İçkiden alınan bu vergiler Hamr Emâneti Mukata’atı denilen bir maliye dairesi tarafından tahsil edilmiştir. Hatta Kanuni Sultan Süleyman, gayr-i Müslimlerce açılan meyhanelere Müslümanların da gitmesinden ve de bazı Müslümanların yasak olarak içki kullanmaya başlamasından dolayı, Hamr Emâneti Mukata’asını kaldırmış, Osmanlı sınırlarına sokulan içkilere ve bunların üretimine ciddi yasaklar getirmiştir. Bu arada içki içildiği ve gayr-i meşru fiiller yapıldığı gerekçesiyle bütün meyhaneler ve kahvehaneler kapatılmıştır. Ancak daha sonra bu yasaklar II.Selim zamanında kaldırılmış ve gayr-i Müslimlere müsaade edilmiştir. III.Selim zamanında yeniden tanzim olunan zecriye resminin tahsili de yeni esaslara bağlanmıştır.
D-)O halde Osmanlı Devleti’nde hamr ve benzeri içkilerden vergi alınması veya bu vergilerin tahsili için maliye daireleri teşkil olunması yahut da gayr-i Müslimlere meyhane açmaya ve içki ticareti yapmaya müsaade edilmesi, Müslümanların ve hele hele içkiyi gayr-i Müslimlere bile yasaklayan Kanuni gibi bir devlet adamının içki içmesi manasına gelmez ve böyle bir iddia kesinlikle doğru değildir.
(*) Bilinmeyen Osmanlı, Prof.Dr. Ahmet Akgündüz- Doç. Dr. Said Öztürk, OSAV Osmanlı Araştırmaları Vakfı, İst. 1999
Not:
Bu metni kaynağından seçip dikkatimizi çeken sayın ve tape ederek sitemize armağan eden değerli Tuğba AKMAZ kardeşimize yürekten teşekkür ederiz.
Bu metni kaynağından seçip dikkatimizi çeken sayın ve tape ederek sitemize armağan eden değerli Tuğba AKMAZ kardeşimize yürekten teşekkür ederiz.
kriter
Sun'i Yasalar...
Sanırım Kanuni Sultanın en büyük hatası, İmparatorluğa egemen Tabii, Fıtri Yasalar dışında geçici olması gereken siyasi tedbir ve yaklaşımları ülkeye kanun adıyla uzun süreli olarak empoze etmesi olmuştur. Kanuni sıfatı da buradan gelmektedir. Geçici, sun'i ve keyfi kuralların Kanun diye genel geçer kodlar halinde ülkeye empozesi tabii gidişi bozar ve tabiatın tepkisini çeker. bilen birisi varsa bu konuya açıklık getirmesini dileyeceğim. Saygıyla... İlhami MELİTENLİ
Soru Çok garip...
Yazı metnindeki soru Çok garip: Osmanlı "Helal Ticaret"ten Vergi alıp "Haram Ticaret"i vergsiz ve avantajlı mı bırakacaktı yani?..